Cerkiew w Mostowlanach

Pewnie z czasem coraz mniej osób będzie pamiętało o niewielkiej wsi Mostowlany, położonej prawie na końcu świata, bo tuż przy granicy z Białorusią, niedaleko rzeki Świsłocz. Młodych ludzi trzeba tu pewnie szukać ze świecą. A starsi? Starsi żyją spokojnie, daleko od zgiełku... Jednym z najważniejszych miejsc ich spotkań jest piękna drewniana cerkiew, do której co tydzień zmierzają na niedzielne nabożeństwa.


Okolica jest bardzo spokojna. Można wręcz odnieść wrażenie, że Mostowlany, Świsłoczany i inne pobliskie wsie należą do świata, w którym czas obchodzi się z ludźmi łaskawiej. Warto tu przyjechać, żeby usłyszeć, jak brzmi cisza, doświadczyć, czym jest prawdziwy spokój. Bieg, do którego przywykliśmy, przestaje mieć jakikolwiek sens, dlatego mimowolnie zamieniamy go na beztroski spacer.

Nie ma tu oczywiście miejskich atrakcji. Jest za to przyroda. Dociekliwych turystów śpieszymy jednak poinformować, że i Mostowlany mogą poszczycić się wielką historią i zabytkami. Do tych ostatnich zaliczają się parafialna cerkiew drewniana pod wezwaniem św. Jana Teologa pochodząca z 1862 roku oraz, położona tuż obok niej, kaplica cmentarna św. Kosmy i Damiana z końca XVIII wieku. Żeby dotrzeć do cerkwi trzeba wspiąć się na dość wysokie wzniesienie, co dla starszych parafian musi być prawdziwym wyzwaniem. Choć to jedna z najmniejszych prawosławnych parafii w Polsce, zarówno cerkiew, jak i teren wokół niej są bardzo zadbane.

W kontekście wsi Mostowlany nie może zabraknąć wzmianki o jej niezwykle ważnym dla polskiej historii mieszkańcu. W tej małej, niepozornej wioseczce zimą 1838 roku urodził się bowiem nasz bohater narodowy – Wincenty Konstanty Kalinowski. Zapamiętany jako rewolucjonista i niezwykle istotny uczestnik Powstania Styczniowego, pochodził z bardzo ubogiej rodziny, która, nie mając własnego domu, mieszkała w folwarku Jakuszówka niedaleko Świsłoczy. Po ukończeniu szkoły średniej w Świsłoczy Kalinowski wyjechał na studia do Moskwy. Ostatecznie osiadł w guberni grodzieńskiej, gdzie wydawał pisma o tematyce rewolucyjnej. Kiedy wybuchło Powstanie Styczniowe, szybko zaangażował się w tworzenie Prowincjonalnego Komitetu Litewskiego w Wilnie, a zaraz potem został Komisarzem Pełnomocnym na Litwę, obejmując swoją kontrolą wszystkie jednostki walczące na obszarze byłego Księstwa Litewskiego. Po zdradzie jednego ze swoich żołnierzy został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie. Ostatecznie jednak wyrok został zmieniony na powieszenie, które wykonano w 1864 roku. Kalinowski miał wtedy tylko 26 lat...

To tyle z tutejszej historii... Dla tych, którzy nie chcą zbyt szybko wracać do cywilizacji, proponujemy jeszcze wizytę w pobliskiej wsi Świsłoczany. Jeśli zobaczycie tam więcej krów niż ludzi, nie bądźcie zdziwieni. Jest tu mnóstwo opuszczonych gospodarstw, które zwierzęta traktują jak prywatne pastwiska. „Święte krowy” ze Świsłoczan, słomiane dachy znajdujące się coraz bliżej ziemi i ledwie widoczne drogi... To też jest oblicze naszego Podlasia. Poczciwe oblicze, o którym być może już niedługo zapomnimy.